Terug naar het TIPS overzicht.

Hoe maak je een steenboogbrug van gips

Het begin

Je begint met een leegte, een gat dat moet worden overbrugd omdat het spoor er niet omheen kan. Normaal leg ik mijn rails op een ondergrond van vezelplaat of multiplex. Ik leg dit gewoon ook over de plek die moet worden overbrugd, dan kan ik in ieder geval al vast rijden.

Mijn kloof

Ik maak met een paar blokken piepschuim een talud aan weerszijden van de brug. De stukken piepschuim zijn met snelgips aan elkaar geplakt, dan ben je in en paar minuten klaar. Het kan ook met b.v. witte houtlijm maar dat duurt veel langer omdat je de lijm niet gelijkmatig kunt verdelen. Het piepschuim is nu eenmaal niet vlak en dus kun je de lijm niet ertussenuit persen. Daar deze foto's nu ongeveer 14 jaar oud zijn en alles nog steeds goed en stevig aan elkaar zit is de methode om piepschuim met gips aan elkaar te lijmen dus een goede.

Zoals sommigen al zullen herkennen moet hier een model van het Landwasser viaduct bij Filisur komen.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Het origineel

Hier een foto van het overbekende Landwasser viaduct, vanuit een ongebruikelijke positie genomen. Goed te zien is het verschil in breedte van de pijlers t.o.v. de boog van de brug. De pijlers "verjongen" behoorlijk omdat de brug in een scherpe bocht ligt, daarom het verloop. Het "verjongen" geeft de pijlers een grotere omvang onderaan dan bovenaan waardoor er meer zijdelingse sterkte is.
Dit heeft een grote invloed op het maken van de mal voor de modelbrug omdat je nu de zijkanten niet uit 1 stuk kunt maken.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

De holtes opvullen

bij het maken van een mal voor een boogbrug maak je een negatief van de brug, je maakt dus eerst alles behalve de brug zelf. Daar waar straks de openingen van de bogen moeten komen maak je eerst stukken piepschuim in de vorm van de boog.
Ik heb hier het hout waar de rails op lag laten zitten om alles uit te lijnen. Hierdoor heeft de boog een bepaalde dikte en blijven de stukken piepschuim goed op z'n plek totdat ze goed vast zitten.
Ik heb de stukken piepschuim wederom aan de ondergrond vastgemaakt met snel drogende gips.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Houten railbedding weghalen

Als tweede stap kan de houten railbedding weg worden gezaagd.
De stukken piepschuim zitten nu goed op hun plek waardoor dit hout niet meer nodig is.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Eerste opbouw

Na het weghalen van het hout kan de mal verder worden opgebouwd. Als eerste zet ik hier de zijkanten van de bogen aan de blokken vast. Hiervoor had ik de bovenkanten van de eerste blokken iets smaller gemaakt. Dit is tevens nodig omdat de bogen aan de onderkant iets smaller zijn dan de pijlers. dat heeft te maken met het verjongen van de pijlers, zie ook de foto van het origineel, hierboven. De pijlers zitten voorlopig met een metalen klamp aan elkaar voor extra stevigheid. Dit is gewoon elektriciteitsdraad van 1,5 mm.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

De situatie van de vorige foto uit een ander perspectief.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Bewapening

Als volgende stap heb ik de zijkanten van de pijlers aan de binnenkant van de bocht dicht gemaakt met 1 enkele plaat piepschuim per pijler (vergelijk ook de foto hierboven)
Nu maak ik bewapening, een metalen versteviging van kippengaas in de bogen en in de pijlers. Buig het gaas tot kleine kokers van 1 bij 2 cm om een stevige constructie te krijgen. Uit deze kokers knip ik stukken ter lengte van de bogen en ter hoogte van de pijlers en maak de eindjes aan elkaar. Hier hoeft niets gesoldeerd te worden, gewoon de eindjes om elkaar heen draaien is genoeg.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Bewapening

Een overzicht van de bewapening in de gehele brug.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Bewapening

Close-up van de verbinding tussen de bewapening in de pijler en in de bogen. De onderkant van de bewapening is in het piepschuim van het landschap gestoken zodat de brug nog steviger vast staat.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Reling aanbrengen

Nadat de bewapening klaar is kun je gelijk de reling van de brug aan de bewapening vast maken. Bij dit voorbeeld heb ik dat zelfde kippengaas ook voor de reling gebruikt, dat zou ik niet weer doen want ik vind het niet mooi genoeg. Beter is het om een stuk kippengaas in de brug aan te brengen tot onder de reling. Hieraan kun je dat de echte reling vast maken. Die reling kan het beste gemaakt worden van 1,5 mm T-profiel met daar doorheen op 7 mm van de bovenkant een stuk 0,7 mm koperdraad. boven langs kun je ook zo'n stuk koperdraad maken maar ook zie je wel relingen met een platte bovenkant. In dat geval maak je bovenop een stuk plat metaal van 1,5 bij 0,5 mm. Zo'n metalen reling is altijd soldeerwerk. Ook het vastmaken aan de bewapening kan alleen maar met soldeer of een lijm. Pas op voor de piepschuim buitenkant van d brug, die kan snel verdwijnen door zowel de soldeerbout als de lijm.

Let ook op de bovenrand van de burgmal, hierin heb ik een uitsparing gemaakt in de lengte richting. Die is ongeveer 8 mm breed en 3 mm diep. onder in deze uitsparing heb ik kleine inkepingen gemaakt met een soldeerbout. Na het gieten zijn dit de steunbalken waar de bovenrand van de brug op rust. Ik heb ze niet geheel tot de buitenrand gemaakt, dan steekt de bovenste steenrand ietsje uit.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Hieronder nog 2 tekeningen met een schematische weergave van de mallen en de bewapening met reling.

Ontpoppen

Als de reling er aan beiden kanten opzit is het een kwestie van vol laten lopen met gips. Ik gebruik hiervoor een mengsel van snelgips en roodband. Als je dat 1 op 1 mengt dan is het mengsel langer te gebruiken en is ook nog wat sterker als gewoon gips. Voor een brug als deze heb je wel een paar liter gips nodig, koop dus niet 1 pakje van 2,5 Kg, 5 Kg van beide soorten is meer in de richting. Beter iets te veel als te weinig. Tijdens het volgieten is het verstandig om licht te kloppen op de mal of een trilstaaf in de mal te laten zakken (b.v. een boormachine met een niet al te recht stuk ijzerdraad), dat voorkomt luchtbelletjes.

Als het gips is uitgehard kan de mal worden verwijderd. Je hoeft niet te wachten tot alles is opgedroogd, in de mal duurt dat weken. Na een paar uur is het gips hard en kan de mal eraf.  Pel hiervoor eerst een buitenkant voorzichtig eraf. In dit geval, pijler voor pijler de buitenbocht er eerst af halen. Bij een rechte brug maakt het niet uit welke kant je als eerste doet. Nadat de buitenkant eraf is moet de boog uitgehold worden. Ik gebruik hiervoor een elektrische verfbrander. Hiermee verwarm ik het piepschuim van een afstandje zodat het niet te veel gaat stinken. Het krimpt dan snel en er blijft een dunne schil over langs de brug. Zorg hierbij voor voldoende ventilatie!! Deze dunne schil kan er makkelijk uitgetrokken worden. Zo moet de hele bug worden ontdaan van piepschuim.
Klik op de foto's voor een vergroting in een nieuw venster.

Nog lang niet klaar

De brug vanaf de binnenkant van de boog. Het lijkt al heel wat maar de brug is nog lang niet af, er zit nog geen steen op.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Steen motief aanbrengen

Met behulp van een los ijzerzaagje is het vrij makkelijk om de horizontale voegen in het gips te "krassen". De verticale voegen zijn veel meer werk. Deze heb ik met een freesje in een 12 volt boormachine gedaan. I.p.v. een frees is een staafje staal met een aan beide kanten schuin afgevijld uiteinde ook vaak goed. Denk hierbij aan een dikte van 1 mm staaldraad.
Nu nog in de juiste kleur brengen.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Gebruikte technieken en materialen

Voor het maken van de blokken piepschuim heb ik een zelfgemaakte piepschuimsnijder gebruikt.
Hier zal ik kort uitleggen hoe dat in zijn werk gaat.

Elektrische piepschuimsnijder

Om makkelijk piepschuim in de juiste vorm te kunnen snijden heb ik op een plaat hout een elektrische snijder gebouwd. Als steunen 2 draadeinden van 8 mm. daaromheen 2 moeren met daartussen een pen met een gat. Ik heb met 2 veren uit een fietszadel de draad gespannen door de 2 verstelbare pennen. Deze pennen kan ik met de moeren in hoogte verstellen over de 2 draadeinden. Dit zorgt ervoor dat ik links en rechts onafhankelijk van elkaar een hoogte kan instellen en dus ook scheve stukken kan snijden. Als draad heb ik weerstandsdraad gebruikt. Je moet een stroomsterkte bereiken van ongeveer 4 Ampère, dan snijdt het goed. Als je draad 0,5 meter lang is en je spanning 12 volt, dan heb je draad van 12 / 4 / 0,5 = 6 ohm per meter nodig. Heel belangrijk is dat je stevig draad gebruikt anders knapt het zo. Mijn draad is ongeveer 0,8 mm dik en dat is veel dikker als de weerstandsdraad die je in de meeste winkels koopt. De bevestiging van de veren aan de onderplaat is verstelbaar omdat anders de veerspanning wel erg hoog wordt als je de draad op grote hoogte afstelt. Ik kan tot ongeveer 18 cm dikte snijden.
Klik op een foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Mallen voor het snijden

Voor het maken van de bogen zaag ik deze vorm eerst 2 maal uit uit een stuk triplex of hardboord. Boor daarin een paar gaten (minimaal 3) om deze stukken later op piepschuim vaste zetten met een paar spijkers. Ik heb 2 mm dikke spijkers gebruikt dus dan de gaten ook 2 mm dik boren.

Zo'n mal is ook een optie voor b.v. een tunnelportaal.

Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

Mal bevestigen

Met 3 spijkers prik ik de mal op een stuk piepschuim.
Om te zorgen dat het recht staat gebruik je gewoon de vloer.
Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.

2de mal aftekenen

Weer via de vloer teken ik een lijn naar de andere kant van het piepschuim om de 2de mal uit te richten.

TIP:
Je kan hier ook een andere hoek kiezen als de rechte hoek wanneer de onderdoorgang niet haaks op de rails moet komen. Dit komt zelden voor maar is b.v. het geval bij de bovenste Meien-Reus brug bij Wassen in de Gotthard spoorbaan.

Hierna moet de 2de mal aan de andere kant worden geprikt, precies op de lijn.

Nu kan de boog worden uitgesneden met de warme draad langs het triplex.

Klik op de foto voor een vergroting in een nieuw venster.



Hans Hosang.